Wetgeving loopt altijd achter op de realiteit. Gaan een bedenkelijke wet uit 1993 en een exclusief mandaat – een wettelijk monopolie – van het ministerie van Justitie & Veiligheid binnenkort leiden tot een beperking van open licenties?
Door een gebrek aan toezicht staat Sena (Nederlandse rechtenorganisatie, Stichting ter Exploitatie van Naburige Rechten) op het punt om op flagrante wijze de grootste groep muziekmakers ter wereld de toegang tot zelfstandige exploitatie te ontzeggen.
Vlak voordat het internet groot werd kreeg Sena een exclusief mandaat om geld te innen en uit te keren voor commercieel uitgebrachte muziekopnames (fonogrammen). Dit idee komt uit de jaren 60 van de vorige eeuw en werd in 1993 in Nederland geïntroduceerd met de Wet op de Naburige Rechten. Een wet die gezien de tijdsgeest geen rekening hield met het internet, muzikanten die zelfstandig muziek uitbrengen, open licentiemodellen en door gebruikers gegenereerde content.
En er is in die tijd veel veranderd. Onafhankelijke muzikanten schrijven tegenwoordig 8-10x meer muziek dan getekende acts in vergelijking tot 15 jaar geleden. Deze groep ‘independents’ groeit jaar op jaar en maakt in toenemende mate gebruik van technologie, waaronder AI-technologieën (kunstmatige intelligentie), om meer, sneller en efficiënter nieuwe muziek uit te brengen. De Europese Unie heeft aan nieuwe wetgeving gewerkt die de rechten van deze nieuwe generatie muziekmakers erkent en hen in staat stelt om zelf te beslissen of ze gebruik willen maken van rechtenorganisaties.
En deze nieuwe realiteit werkte goed samen naast het traditionele verdienmodel. Sena had overeenkomsten waarin garanties stonden waar muzikanten en hun partners mee instemden. In ruil daarvoor werd afgesproken dat Sena niet zou innen en dat deze verantwoordelijkheid werd gedelegeerd naar deze intermediairs. Dit werkte meer dan 10 jaar naar tevredenheid van alle betrokkenen. Sena heeft ook vandaag de dag alle ruimte binnen de wet om dit voort te zetten blijkt uit een uitgebreid onderzoek naar de parlementaire geschiedenis van de Wet op de Naburige Rechten.
Wat is er veranderd?
Enkele jaren geleden deed de Hoge Raad in Nederland een uitspraak waarin bevestigd werd dat Sena de exclusieve partij is voor het innen van geld voor het gebruik van commercieel uitgebrachte fonogrammen. Sena greep dit aan om op de rem te trappen.
Sena wil nu vanaf 1 januari 2024 alle muzikanten en hun gekozen zakelijke partners verbieden om in Nederland muziek aan te bieden zonder dat Sena geld kan innen voor het afspelen ervan. Bijvoorbeeld in wachtkamers, winkels, lunchrooms, restaurants, sportscholen, enzovoort. Zelfs als de maker en uitvoerder van de muziek, dus iemand die alle rechten bezit deze onder een Creative Commons-licentie verspreid en voor zover mogelijk afstand doet van het recht op royalties. Sena gebruikt haar exclusieve mandaat en de Wet op de Naburige Rechten om deze wens te negeren.
Voor zover mogelijk doet de Licentiegever afstand van enig recht op royalty’s van Jou voor het uitoefenen van de Gelicenseerde Rechten, rechtstreeks of via een collectieve beheersorganisatie op grond van een vrijwillige of voor afstand vatbaar wettelijk- of dwanglicentiesysteem. In alle andere gevallen behoudt de Licentiegever nadrukkelijk het recht om royalty’s te innen.
Artikel 2.b.3. van de CC 4.0 licenties.
De overheid en Open Nederland zijn beide van mening dat rechthebbenden zelf moeten kunnen kiezen hoe en door wie hun rechten worden vertegenwoordigd. Daar heeft de Nederlandse overheid een heel hoofdstuk in de auteurswet voor toegevoegd: Hoofdstuk Ia: de exploitatieovereenkomst.
Creative Commons was in 1993 nog niet bekend, niemand wist wat het internet was en het zelfstandig uitbrengen van muziek was een ondergronds fenomeen. De Hoge Raad kijkt alleen naar wat er in de wet staat, niet naar de vraag of de wet nog wel bij de huidige tijd past. Als Sena haar exclusieve mandaat zoals gepland vanaf 2024 inzet, negeren we meer dan 30 jaar aan ontwikkelingen en wordt een fundamenteel recht om als maker zelf keuzes te maken ondermijnd.
De gevolgen
Muzikanten verliezen de mogelijkheid om een eigen verdienmodel te kiezen wanneer Sena geld gaat innen bij locaties in Nederland waar nu 100% rechten-inclusieve muziek wordt gedraaid. Ze verliezen controle, inzicht en inkomsten. Partijen, waaronder Tribe of Noise, die al meer dan tien jaar succesvol deze muzikanten hebben geholpen en uitbetaald, kunnen dat niet langer doen. Sena int geld en bepaalt zelf wie er uiteindelijk wordt betaald op basis van procedures en processen die op zijn minst ondoorzichtig en deels achterhaald zijn. Nederland zet een stap terug in de tijd, weg van innovatie, transparantie en gelijkheid. De happy few, de artiesten en platenlabels die we kennen van de Nederlandse radio en televisie, zullen we waarschijnlijk niet horen. Hun taartpunt wordt ten onrechte groter wanneer Sena weer alleenheerser wordt.
Oproep
Het ministerie van Justitie en Veiligheid, het College van Toezicht Auteursrechten, Sena en het advocatenkantoor van Sena wijzen allemaal naar elkaar voor een oplossing. Hier ligt volgens ons geen oplossing.
(Onderzoeks)journalisten, brancheorganisaties (muziekgebruikers in retail, leisure, gezondheidszorg, horeca), leden van de Tweede Kamer, muzikanten, muziekvertegenwoordigers en andere belanghebbenden neem contact met ons op om jullie ideeën, hulp of contacten met ons te delen. Jullie kunnen contact met ons opnemen via bestuur@opennederland.nl.
Transparantie: Open Nederland is een voorvechter van transparantie, good governance en open modellen zoals Creative Commons. Algemeen bestuurslid van Open Nederland, Hessel van Oorschot, is naast international representative voor Creative Commons ook mede-oprichter van het muziekplatform Tribe of Noise, een van de achtergrondmuziekleveranciers in Nederland van “rechten-inclusieve” muziek voor retail, leisure en horeca.