OPINIE: Open licenties zijn geen exploitatieovereenkomsten
Zijn open source- en Creative Commons-licenties exploitatie-overeenkomsten in de zin van de auteurswet? Niet als je het aan minister Dekker voor Rechtsbescherming vraagt. Hiermee bevestigt de minister dat het auteurscontractenrecht uit 2015 niet van toepassing is op open materiaal. Dit heeft positieve gevolgen voor de rechtszekerheid van open licenties. In deze opinie lees je onze analyse en de consequenties van deze stelling.
Achtergrond
Open Nederland heeft in juli 2020 de vaste commissie van Justitie en Veiligheid van de Tweede Kamer een aantal vragen gesteld naar aanleiding van het wetsvoorstel voor de implementatie van de DSM-richtlijn. GroenLinks, het CDA en de SP hebben de vraag die hier speelt doorgestuurd naar de minister.
De vraag die wij gesteld hebben is of de regering geen ingrepen gaat doen in de mogelijkheid om open licenties te gebruiken. Er zou een interpretatie kunnen ontstaat dat de auteurswet die op 7 juni j.l. aangepast is uitgelegd wordt als een beletsel voor rechthebbenden om hun werk gratis beschikbaar te stellen door gebruik te maken van open licenties.
De richtlijn doet namelijk enkele ingrepen in de waardeketen van traditionele verdienmodellen: geld verdienen per kopie van het werk. Makers die open materiaal maken werken doorgaans niet met dit verdienmodel. Door dit verdienmodel als de standaard in de wet aan te nemen kan negatieve gevolgen hebben voor deze makers van open materiaal.
De minister stelt in zijn reactie (pg. 7) dat dit beletsel niet bestaat:
“Ook na de inwerkingtreding van het implementatievoorstel blijft het mogelijk om creative commons en open source licenties om niet [ofwel gratis] te verlenen. […] De licenties […] kwalificeren namelijk niet als een exploitatieovereenkomst.”
De minister stelt dat open licenties geen exploitatieovereenkomsten zijn. Het interessante gevolg hiervan is dat het auteurscontractenrecht uit 2015, wat over exploitatieovereenkomsten gaat, dan ook niet van toepassing zal moeten zijn.
Consequenties van de reactie
De consequentie van deze interpretatie is, in de ruimste lezing, dat hoofdstuk 1a “de exploitatieovereenkomst” ofwel artikelen 25b tot en met 25h van de Auteurswet dan ook niet van toepassing zijn op open licenties. Dit hoofdstuk is in 2015 toegevoegd om de maker meer bescherming te bieden voor partijen die hun materiaal uitgeven.
Open Nederland staat compleet achter de bescherming die hoofdstuk 1a van de auteurswet aan makers biedt. Makers en rechthebbenden moeten flexibel om kunnen gaan met hun auteursrecht, inclusief het gratis weggeven van hun materiaal, maar de rechten die de makers krijgen vanuit deze artikelen hebben nooit goed gepast op open licenties.
Hoewel de maker bij overeenkomst geen afstand kan doen van de rechten die voortvloeien uit het hoofdstuk (Artikel 25h), zouden ze evenwel niet van toepassing zijn op open gelicenseerd materiaal. Dus toestemming die bij open licentie zijn gegeven, niet een exploitatieovereenkomst, zouden onherroepelijk blijven.
We zetten de consequenties van deze uitspraak van de minister hieronder wat meer gedetailleerd op een rij.
1. Geen billijke vergoedingen
Met een open licentie kan iedereen gratis het gelicenseerde materiaal gebruiken, aanpassen en delen, vaak met een verplichting tot naamsvermelding. Het gratis aspect van open licenties is belangrijk. Het is nu duidelijker geworden dat de maker geen aanspraak kan doen op de billijke vergoeding die geregeld wordt in artikel 25c. Dat betekent ook dat verenigingen van makers en een exploitant of een vereniging van exploitanten geen billijke vergoeding kan vaststellen met betrekking tot open gelicenseerd materiaal.
Wanneer een open licentie wel een exploitatieovereenkomst zou zijn in de zin van hoofdstuk 1a hing artikel 25d ook boven je hoofd. Dit artikel geeft aan dat een maker bij ‘onevenredige vergoedingen’ recht heeft op aanvullende billijke vergoedingen. Het antwoord van de minister bevestigd dat dit niet van toepassing is op open materiaal. Ofwel, wanneer jij verdient aan het gebruiken van open materiaal kan de maker hiervan niet jou alsnog om een vergoeding vragen.
2. Geen informatieplicht
Voor platformen die gebruik maken van open materiaal is er meer goed nieuws. De implementatie van de wet regelt een informatieplicht, waarbij de exploitant de maker moet inlichten over de exploitatie van het werk. Ook deze informatieplicht, het nieuwe artikel 25ca, zal niet van toepassing zijn op open gelicenseerd materiaal.
Dit betekent dat een platform als Wikiwijs, Wikimedia Commons, VO-Content, Open Beelden, Tribe of Noise, etc. geen verplichting heeft om informatie over het gebruik van het open gelicenseerd materiaal bij te houden.
3. Open materiaal blijft open voor het leven
Open licenties hebben altijd een clausule gehad dat stelt dat deze niet intrekbaar zijn. Ze zijn geldig vanaf het moment van eerste rechtmatige publicatie van het gelicenseerde materiaal tot en met de duur van het auteursrecht. Artikel 25e geeft de maker het recht om een exploitatieovereenkomst te ontbinden bij geen gebruik van het materiaal. Dit recht tot het ontbinden van een open licentie kan niet voortkomen uit dit artikel.
4. Geen geschillencommissie
Er is een geschillencommissie opgericht, beschreven in artikel 25g, waar makers terecht kunnen wanneer zij een geschil hebben met exploitanten. Ook deze is niet van toepassing op open materiaal. Makers die problemen hebben met de exploitatie van hun open materiaal kunnen daardoor niet bij deze commissie terecht. De commissie zou geen uitspraak over open gelicenseerd materiaal mogen doen.
Tenslotte
Het is goed om te lezen dat met de meest recente aanpassingen de wetgever ook een verdere bevestiging heeft gemaakt dat makers zelf kunnen kiezen hoe ze hun creaties exploiteren. Wanneer je gebruikt maakt van een traditioneel verdienmodel waarbij je betaald krijgt per kopie van je werk heb je een hele batterij aan wetsartikelen nodig die extra beschermen. Wanneer je betaald wordt om te creeren en je producties onder open licenties verspreid is dit hoofdstuk van de auteurswet niet nodig.
Meedoen aan onze campagnes?
We danken onze leden die bijgedragen hebben aan het onder het licht brengen hiervan. Heb je vragen of wil je actief betrokken worden bij onze campagnes? Neem contact op met ons via bestuur@opennederland.nl