De Budapest Open Access Initiative uit 2002 is de grondleggende verklaring voor de wereldwijde Open Access-beweging. Het definieert ‘Open Access’ als de vrije beschikbaarheid van wetenschappelijke literatuur op het publieke internet, waarbij gebruikers het recht hebben om volledige teksten te lezen, downloaden, kopiëren, distribueren en doorzoeken zonder financiële, juridische of technische barrières anders dan de toegang tot het internet zelf. De verklaring stelt dat de enige rol van auteursrecht in dit domein zou moeten zijn om auteurs controle te geven over de integriteit van hun werk en het recht op correcte naamsvermelding.

De Berlin Declaration (2003) bouwt voort op het BOAI en is ondertekend door honderden toonaangevende onderzoeksinstellingen en universiteiten wereldwijd. De verklaring verbreedt de scope van open access naar cultureel erfgoed en ruwe onderzoeksdata en roept instellingen op om hun beleid zo in te richten dat onderzoekers worden aangemoedigd hun werk open beschikbaar te stellen. Het benadrukt dat kennis en cultureel erfgoed alleen volledig benut kunnen worden als ze vrij toegankelijk zijn voor de samenleving en definieert specifieke voorwaarden voor open bijdragen, waaronder het recht op wereldwijde toegang en hergebruik.

“Open data en content kunnen vrij worden gebruikt, aangepast en gedeeld door iedereen voor elk doel”

De Open Source Definition, beheerd door het Open Source Initiative, stelt de tien criteria vast waaraan softwarelicenties moeten voldoen om als ‘Open Source’ te worden bestempeld. De definitie garandeert niet alleen toegang tot de broncode, maar vereist ook dat de software vrij herdistribueerd mag worden, dat afgeleide werken zijn toegestaan onder dezelfde voorwaarden, en dat er geen discriminatie plaatsvindt tegen personen, groepen of toepassingsgebieden. Dit document is de standaard voor wat juridisch en technisch als open source software geldt en voorkomt verwatering van het begrip door commerciële partijen.

De Cape Town Open Education Declaration (2007) is een belangrijk manifest voor de Open Onderwijs-beweging en pleit voor het vrij beschikbaar stellen van leermaterialen (Open Educational Resources of OER). De verklaring roept docenten, auteurs en uitgevers op om hun middelen vrij te geven onder open licenties, zodat anderen deze kunnen gebruiken, aanpassen en verbeteren. Het document stelt dat onderwijs een publiek goed is en dat door belastinggeld gefinancierde leermiddelen ook voor het publiek vrij toegankelijk zouden moeten zijn, om zo onderwijs wereldwijd toegankelijker, effectiever en flexibeler te maken.

Het Open Government Partnership (OGP) is een wereldwijd samenwerkingsverband dat overheden en maatschappelijke organisaties verenigt om transparantie, publieke verantwoording en burgerparticipatie te bevorderen. Het initiatief is gebaseerd op de Open Government Declaration, waarin deelnemende landen en lokale overheden zich verplichten om in co-creatie met het maatschappelijk middenveld concrete, tweejarige actieplannen op te stellen en uit te voeren. Deze plannen richten zich op het bestrijden van corruptie, het openstellen van overheidsdata en het versterken van de democratie door burgers een directe stem te geven in het beleidsproces, waarmee het OGP een structurele cultuurverandering probeert te realiseren van gesloten naar open en responsief bestuur.

Het Europeana Publiek Domein Handvest is een essentieel beleidsdocument dat tot doel heeft de status van cultureel erfgoed uit het publiek domein te beschermen en te waarborgen in het digitale tijdperk. Het Handvest, dat een gezonde en bloeiende publieke sfeer als cruciaal voor kennis en creativiteit beschouwt, stelt als kernprincipe dat digitalisering van publiek domein materiaal geen nieuwe exclusieve rechten mag scheppen; wat analoog vrij is, moet digitaal vrij blijven. De principes benadrukken dat het auteursrecht tijdelijk is en het publiek domein permanent, waarbij culturele erfgoedinstellingen worden opgeroepen om op te treden als betrouwbare beheerders die dit materiaal nauwkeurig markeren, in hoge kwaliteit beschikbaar stellen en zich verzetten tegen alle pogingen —contractueel, technologisch of wettelijk— om het hergebruik ervan te beperken.

Het Publiek Domein Manifest definieert het publiek domein als een essentiële bron van informatie en cultuur die vrij is van beperkingen door auteursrecht, omdat de bescherming is verlopen of omdat de rechthebbenden deze barrières hebben verwijderd, en die de basis vormt voor nieuwe kennis en culturele werken. Het Manifest pleit voor het actief verdedigen en versterken van het publiek domein in het digitale tijdperk, waarbij het benadrukt dat auteursrecht de uitzondering en het publiek domein de norm moet zijn. Het stelt dat de duur van het auteursrecht beperkt moet blijven, dat werken die eenmaal in het publiek domein zijn gekomen daar moeten blijven, en dat het gebruik van fysieke of digitale kopieën van publiek domein materiaal niet mag worden beperkt door contracten of technologie. Tot slot beveelt het Manifest aan de auteursrechttermijnen in te korten, de impact van nieuwe auteursrechtwetgeving op het publiek domein zorgvuldig te overwegen, en praktische oplossingen te implementeren voor het hergebruik van weeswerken en werken die niet meer in de handel zijn.

De International Open Data Charter is een set principes om overheidsdata standaard open te stellen (“Open by Default”). De charter stelt dat data niet alleen openbaar moeten zijn, maar ook tijdig, uitgebreid, toegankelijk, bruikbaar, vergelijkbaar en interoperabel moeten worden aangeboden. Het doel is om democratieën te versterken door transparantie en verantwoording te bevorderen, en tegelijkertijd innovatie en economische groei te stimuleren door burgers en bedrijven in staat te stellen waarde te creëren uit overheidsinformatie.

De FAIR-principes (Vindbaar, Toegankelijk, Interoperabel en Herbruikbaar) zijn richtlijnen voor het beheer van wetenschappelijke data, gericht op het optimaliseren van de herbruikbaarheid van digitale activa, zowel voor mensen als machines, door middel van unieke identificatie en rijke metadata.

De Openbare Licentie van de Europese Unie (EUPL) is de eerste meertalige (23 EU-talen) Open Source Software (OSS) licentie, ontwikkeld door de Europese Commissie om software die door overheidsinstellingen wordt ontwikkeld, breed te verspreiden en interoperabiliteit in Europa te bevorderen. De EUPL is een copyleft-licentie, wat betekent dat verbeteringen en afgeleide werken ook onder de EUPL moeten worden vrijgegeven, en staat in het teken van de democratische principes van burgerschap, transparantie, verantwoording en samenwerking in de digitale commons, zoals beargumenteerd in de discussienota. Door het gebruik van de EUPL wordt de publieke controle over kritieke software en digitale infrastructuur gewaarborgd, waardoor afhankelijkheid van één leverancier wordt vermeden en de mogelijkheid tot gezamenlijke innovatie door de overheid en het publiek wordt gefaciliteerd, wat essentieel is voor een veerkrachtige en interoperabele digitale overheid.

De CARE-principes (Collectief Voordeel, Autoriteit om te Controleren, Verantwoordelijkheid, Ethiek) vullen FAIR aan door een mens- en doelgerichte focus te leggen op data-governance, met name voor inheemse data, om te waarborgen dat het beheer en hergebruik van gegevens de zelfbeschikking en het collectieve belang van Inheemse Volkeren ondersteunt en dat machtsverschillen en historische contexten ethisch worden aangepakt in de hele datalevenscyclus.

Open Educational Resources (OER) zijn leer-, onderwijs- en onderzoeks materialen in elk formaat en medium die zich in het publieke domein bevinden of onder copyright vallen en zijn vrijgegeven onder een open licentie, die kosteloze toegang, hergebruik, herbestemming, aanpassing en herverdeling door anderen toestaat.

Zie ook https://www.unesco.org/en/open-educational-resources

De UNESCO-aanbeveling voor Open Science biedt een internationaal overeengekomen definitie, evenals een reeks gedeelde waarden en leidende principes voor open science. Het identificeert ook een reeks acties die bevorderlijk zijn voor een eerlijke en rechtvaardige operationalisering van open science voor iedereen op individueel, institutioneel, nationaal, regionaal en internationaal niveau.

De Standaard voor Publieke Code is een set criteria ontwikkeld door de Foundation for Public Code, en in Nederland gepromoot door Code for NL, om publieke organisaties te begeleiden bij het succesvol ontwikkelen van open source software. De standaard dient als een kwaliteitsmodel voor software die met publiek geld is ontwikkeld, met als doel codebases te creëren die herbruikbaar, onderhoudbaar en open zijn voor samenwerking tussen verschillende overheden. Het document bevat concrete richtlijnen voor beleidsmakers, managers en ontwikkelaars, variërend van technische vereisten zoals versiebeheer en continue testing tot procesmatige aspecten zoals het actief verwelkomen van bijdragers en het bundelen van beleid met de broncode. Door te voldoen aan deze standaard kunnen overheden “publieke code” leveren die daadwerkelijk betrouwbaar is en breed kan worden ingezet en doorontwikkeld door andere publieke instellingen, wat leidt tot een duurzamere en transparantere digitale overheid.

De Open Heritage Statement is een wereldwijde oproep tot actie, geïnitieerd door de TAROCH-coalitie onder leiding van Creative Commons, om eerlijke en onbelemmerde toegang tot cultureel erfgoed in het publiek domein te waarborgen. De verklaring stelt dat digitalisering van publiek domein-werken geen nieuwe auteursrechten mag creëren en dat juridische, contractuele en technische barrières die hergebruik beperken, moeten worden weggenomen. Het document benadrukt dat toegang tot erfgoed essentieel is voor creativiteit, onderwijs en het recht om deel te nemen aan het culturele leven, en pleit voor duurzame open infrastructuur en beleid dat erfgoed daadwerkelijk toegankelijk maakt voor iedereen, als opmaat naar een formele UNESCO-aanbeveling.